تلاش برای قاچاق اشیاء تاریخی و ارزشمند ایران باستان به کشورهای دیگر، ظاهرا نه‌تنها نقطه پایانی ندارد بلکه با سیاست‌های نادرست، فرصت‌هایی که برای سودجویان فراهم است و حتی همکاری با قاچاقچیان، ابعاد گسترده‌تری پیدا کرده است.

روز سه‌شنبه پنجم اردیبهشت، وبسایت «صدای میراث» که به اخبار مربوط به میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌پردازد، در گزارشی از «انهدام بزرگ‌ترین مافیای قاچاق اشیای تاریخی در پرواز تهران – دبی» خبر داد و اعلام کرد که بیش از ۳۶۰۰ شیء تاریخی از چمدان قاچاقچیان کشف شده است.

در بخشی از گزارش تکان‌دهنده این رسانه آمده است: «نیروهای امنیتی و اطلاعاتی، اعضای یک باند قاچاق اشیای تاریخی را که قصد خارج کردن ۳۶۰۱ شیء تاریخی به مقصد دبی داشتند، از پرواز تهران – دبی پایین کشیدند و به این ترتیب اعضای بزرگ‌ترین باند قاچاق آثار باستانی به همراه پرتعدادترین محموله قاچاق اشیای تاریخی دستگیر و به مقام قضایی تحویل شدند.»

خبرهای منتشرشده درباره بی‌سابقه‌ترین قاچاق اشیای تاریخی کشور بیانگر آن است که این آثار باستانی شامل سکه‌های نایاب تاریخی از دوره ساسانی و همچنین ظروف و اشیاء تاریخی ارزشمند دیگری متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی ایران بوده است. به این ترتیب،‌ این گروه قصد داشتند یکی از مهم‌ترین عملیتن قاچاق اشیاء تاریخی کشور در بیش از ۵۰ سال گذشته در ایران را رقم بزنند.

در بخش دیگری از این گزارش به نقل از منابع اطلاعاتی آمده است: «با چک گوشی تلفن همراه اعضای این باند، تصاویری متعدد از آثار باستانی و تاریخی از جمله تصویری متفاوت از نقش برجسته ساسانی که سال ۲۰۱۶ در لندن کشف شده و قرار است پس از سه ماه نمایش در موزه بریتانیا به ایران بازگردانده شود، پیدا کرده‌اند. با کشف تصویر متفاوت نقش برجسته ساسانی در تلفن همراه اعضای این باند این احتمال مطرح شده که ممکن است همین باند اقدام به خارج کردن آن نقش برجسته کرده باشد.»

این رسانه همچنین گزارش داده که ۳۶۰۱ اثر تاریخی ایران با هدف فروش در یک حراجی که اعضای این باند به طور خصوصی در دبی راه‌اندازی کرده و از خریداران آثار تاریخی در نقاط مختلف جهان برای خرید آن‌ها دعوت کرده بودند، در حال خروج از فرودگاه بین‌المللی ایران بوده است. گمان زده می‌شود که این باند قصد فروش این محموله تاریخی متعلق به ملت ایران را به مبلغی حدود ۱۱ میلیون دلار در دبی داشته است.

این گزارش آنجا بیشتر تکان‌دهنده می‌شود که از بازداشت برخی از کارکنان «فرودگاه امام خمینی» به اتهام همکاری در خروج این محموله بزرگ قاچاق اشیای تاریخی حکایت می‌کند و می‌افزاید: «منابع آگاه در حوزه مقابله با قاچاق اشیاء تاریخی گفته‌اند که احتمال دارد این باند آثار تاریخی بسیاری را با همین روش از ایران خارج کرده باشد. آنها با ایجاد مسیر امن عبور توانسته‌اند بزرگ‌ترین محموله قاچاق اشیاء تاریخی ایران را از گیت اول بازرسی عبور داده و پس از تحویل چمدان‌ها به بخش بار فرودگاه داخل پرواز بنشینند.»

پس از انتشار این مطلب که در هیاهوی اخبار سیاسی و اقتصادی بازتاب چندانی در رسانه‌های رسمی یا شبکه‌های اجتماعی نیافت، روزنامه ایران روز چهارشنبه ابعاد دیگری از این خبر را منتشر کرد و از دبی به عنوان مهم‌ترین مقصدی یاد کرد که در دهه‌های اخیر، مقصد باندهای قاچاق اشیاء تاریخی بوده است.

روزنامه ایران در این زمینه گفتگویی با مرتضی ادیب‌زاده، مدیر کل موزه‌های کشور داشت و به نقل از او نوشت: «شبکه‌های مختلف قاچاق مدام تهران را به‌عنوان مقصد اموال فرهنگی انتخاب می‌کنند. شواهد نشان می‌دهد که این باند تازه کشف شده نیز با اطمینان قصد قاچاق اشیا را داشتند و گمان می‌کردند اتفاقی نمی‌‌افتد! این اتفاق مسبوق به سابقه است و ماموران چند سال پیش هم یک چمدان پر از اشیای عتیقه ممنوعه را کشف کردند.»

انتشار اخبار تازه‌ای از کشف باند قاچاق اشیای تاریخی که قصد خروج از ایران را داشتند، مدت کوتاهی پس از آن  صورت می‌گیرد که اعلام شد یک مجسمه ۲۰۰۰ ساله دوره ساسانی که ارزش آن حدود ۴۰ میلیون دلار تخمین زده می‌شود در فرودگاهی در لندن توقیف شد. این مجسمه سنگیِ متعلق به قرن سوم میلادی به تازگی با ماشین سنگ جت (سنگ فرز) از صخره‌ای در ایران کنده شده بود و راهی بازار سیاه در بریتانیا بود، اما مامورین پلیس در فرودگاه استانستد آن‌ را توقیف کردند.

در اسفندماه گذشته نیز سرقت و تخریب آجر‌نوشته‌های محوطه باستانی و تاریخی چغازنبیل، فریاد اعتراض فعالان میراث فرهنگی را در استان خوزستان بلند کرد. این در حالی است که زیگورات چغازنبیل در سال ۱۳۴۸ در فهرست آثار ملی قرار گرفت و بر اساس قانون حفاظت از میراث فرهنگی و ملی، لازم است نیروهای حفاظتی کافی برای نگهداری از این مجموعه مستقر شوند.

با توجه به چنین ابعاد گسترده‌ای از بی‌توجهی به میراث باستانی و قاچاق اشیای تاریخی از ایران آن هم از مبادی رسمی و از طریق فرودگاه بین‌المللی، بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی اظهار نگرانی می‌کنند که مشخص نیست چه مقدار از آثار باستانی ایران از مبادی غیررسمی به کشورهای دیگر قاچاق می‌شوند.

چندی پیش دکتر محمود کویر، پژوهشگر تاریخ در گفتگو با ایندیپندنت فارسی سرقت و قاچاق آثار باستانی ایران را یک غارت حکومتی، برنامه‌ریزی شده و ایدئولوژیک توصیف کرد.

او جمهوری‌اسلامی را عامل اصلی نابودی آثار باستانی و ملی ایران دانست و تاکید کرد که روند غارت آثار باستانی و تاریخی در ایران از دوران قاجار آغاز شد، در دوران پهلوی کمتر اتفاق افتاد و در زمان حکومت‌داری جمهوری اسلامی به اوج خود رسید.

 دکتر کویر به موارد متعدد سرقت آثار تاریخی و باستانی ایران در سال‌های اخیر اشاره کرد و آن را حاصل سیاست‌های سهل‌گیرانه نظام و در عین حال مشارکت عوامل حکومت در این اقدامات دانست.